Պարապմունք 48

Եթե մի ուղղանկյուն եռանկյան էջերը հավասար են մյուս ուղղանկյուն եռանկյան էջերին, ապա այդ եռանկյունները հավասար են:  

AC-ն ընդհանուր կողմ է, իսկ <CAD=<ACB, => հավասար են ըստ 2-րդ հայտանիշի։Եթե ուղղանկյուն եռանկյան էջը և նրան առընթեր անկյունը հավասար են համապատասխանաբար մյուս ուղղանկյուն եռանկյան էջին և նրան առընթեր անկյանը, ապա եռանկյունները հավասար են: 

Պնդումներից կարելի է հասկանալ, որ ∠P=90^o, ∠K=90o, => BC-ն ևAD-ն ներքնաձիգ են, հետևաբար եռանկյուններն հավասար են ըստ 3-րդ հայտանիշի։Եթե մի ուղղանկյուն եռանկյան ներքնաձիգն ու էջը համապատասխանաբար հավասար են մյուս ուղղանկյուն եռանկյան ներքնաձիգին և էջին, ապա եռանկյունները հավասար են:

Բարձրություն տանելուց հետո կառաջանա երկու ուղղանկյուն եռանկյուն, որոնք հավասար են ըստ 3-րոդ հայտանիշի, հետևաբար հիմքին առընթեր երկու անկյուններն հավասար են , հետևաբար եռանկյունը հավասարասրուն է։

Եռանկյունները հավասար են ըստ 3-րդ հայտանիշի, => AB=CD:

Պարապմունք 47

1.Ձևակերպիր ուղղանկյուն եռանկյունների հավասարության  երեք հայտանիշները, պատկերիր GEOGEBRA ծրագրով։
1. Եթե մի ուղղանկյուն եռանկյան էջերը հավասար են մյուն ուղղանկյուն եռանկյան էջերին ապա այդ եռանկյունները իրար հավասար են:

2. Եթե ուղղանկյուն եռանկյան էջը և նրա առընթեր անկյունը համապատասխանաբար հավասար է մյուս ուղղանկյան եռանկյան էջին և նրա առընթեր անկյունին ապա այդ եռանկյունները իրար հավասար են:

3. Եթե ուղղանկյան եռանկյան ներքնաձիքն ու էջը համապատասխանաբար հավասար են մյուս եռանկյան ներքնաձիքին և նրա էջին ապա այդ եռանկյունները հավասար են:

2. Ձևակերպիր եռանկյունների հավասարության երեք հայտանիշները (ընդհանուր դեպքում), պատկերիր GEOGEBRA ծրագրով։

Խնդիրներ

APB և DKC ուղղանկյուն եռանկյուններ են, քանի որ ըստ ուղղանկյուն եռանկյան 1 հայտանիշի նրանց էջերը հավասար են իրար՝ BP = CK, AP=KD: Նաև ըստ ուղղանկյուն եռանկյան 2-րդ հայտանիշի նրանց էջը և էջին առընքեր անկյունը հավասար են (<APB, <DKC = 90°): Այսպիսով այս 2 հայտանիշներից կարող ենք եզրակացնել, որ AB = CD, քանի որ ընստ ուղղանկյան եռանկյան 3-րդ հայտանիշի ուղղանկյուն եռանկյունների ներքնաձիքն ու էջը հավասար են մյուս եռանկյան ներքնաձիքի և էջին:

Տնային աշխատանք

11. Տեքստի թվականները բառերով գրի՛ր:

ա․Մարդն իր կյանքի 70 յոթանասուն տարվա ընթացքում միջին հաշվով 50 000 000 հիսուն միլիոն քայլ է անում:  Քաղաքային տրանսպորտով երթևեկող մարդն օրական 2 000 երկու հազար քայլ է անում:
Մարդն իր կյանքի 70 յոթանասուն տարիներից 13 տասներեքը-ը ծախսում է խոսակցությունների, 6 վեց տարի` ուտելու վրա: Այդ ընթացքում 100 հարյուր տոննա ուտելիք է օգտագործում:
Կյանքի 1/3 մեկ երրորդ-ը քնած  է անցկացնում:

բ․Կալիֆոռնիացի 40 քառասուն-ամյա մի մարդ (Պիտեր Նիկեյրսը) Միացյալ Նահանգները` Խաղաղ օվկիանոսից մինչև Ատլանտյան, ոտքով անցավ 99 իննսունինը օր 13 տասներեք ժամ 13 տասներեք րոպեում, 6 վեց ժամով ավելի արագ, քան նույն տարածությունն անցած հայրենակիցը:  Ճանապարհի երկարությունը 4904 չորս հազար իննը հարյուր չորս կիլոմետր էր: 1 Մեկ օրում անցնում էր միջին հաշվով 50 հիսուն կիլոմետր:

12.Ընդգծել 3 բաշխական թվական:
ա. մեկ-մեկ, բազմակի, երկուական, ինը տասներորդ, հինգական, իններորդ:
բ. մեկումեջ, հինգ-հինգ, քսանական, չորսհինգերորդ, յոթական, երիցս:
գ. երկրորդական, տասնհինգ-տասնհինգ, յոթ ութերորդ, մեկական, բաշխական, տասական:

13.Թվականները գրել բառերով:
1960 հազար իննը հարյուր վաթսուն թվին Հայաստանում գործում էին 27 քսանյոթ թատրոններ, 25 քսանհինգ թանգարաններ, 1187 հազար հարյուր ութսունյոթ գրադարաններ, 694 վեց հարյուր իննսունչորս կինոսարքավորումներ, իսկ 1940 հազար իննը հարյուր քառասուն թ.՝ 13 տասներեք թատրոններ, 11 տասնմեկ թանգարաններ, 908 իննը հարյուր ութ գրադարաններ, 168 հարյուր վաթսունութ կինոսարքավորումներ:
Հայաստանի Հանրապետության՝ ամենաբարձր լեռնագագաթներն են Արագածը՝ 4090մ չորս հազար ութսուն, Կապուտջուղը՝ 3906մ երեք հազար իննը հարյուր վեց, Մեծ Իշխանասարը՝ 3549մ երեք հազար հինգ հարյուր քառասունիննը, Վարդենիսը՝ 3523մ երեք հազար հինգ հարյուր քսաներեք:
Հայաստանի Հանրապետության ամենաերկար գետերն են Ախուրյանը, որի երկարությունը 186 հարյուր ութսունվեց կմ է, Աղստևը՝ 133 հարյուր երեսուներեք կմ:

14.Ընդգծել 3 կոտորակային թվական:
ա.մասնական, երկու երրորդ, տասներորդական, մեկ երկրորդ, չորս հինգերորդ, սակավաթիվ:
բ. մեկ երրորդ, հարյուրապատիկ, երկու ամբողջ վեց տասնորդական, ամբողջական, երկու յոթերորդ, հնգանիստ:
գ. երկրորդային, մեկ քառորդ, վեցական, հինգ վեցերորդ, կոտորակ, երեք ամբողջ տասնյոթ հարյուրերորդական:

Տնային աշխատանք

169.Փակագծերում տրված բառերից ընդգծի՛ր տվյալ նախադասությանը համապատասխանողը։

1. Քաղաքապետարանը վերջերս մի որոշում է ընդունել, (ըստ որում, ըստ որի)ըստ որի ՝ բոլոր բնակարաններում պետք է ջրչափներ տեղադրվեն։
   
2. Տեսնում ես՝ մենք մի մեքենայում չենք տեղավորվում, երեխան թող գա (քո, քեզ) քեզ հետ։
   
3. (Հանձին, հանձինս)Հանձինս պարոն Կարապեյանի՝ մեր դպրոցն ունի բանիմաց, կրթական գործը լավ պատկերացնող , բարձր նկարագրի տեր տնօրեն։
   
4. Համալսարանի ուսանողներ հարգում են նրան՝ որպես լավագույն դասախոս( դասախոս, դասախոսի)։
   
5. Ի տարբերություն խաղի մյուս (մասնակիցների, մասնակիցներից)մասնակիցների՝ դարպասապահը աչքի ընկավ իր գեղեցիկ խաղով։

170.Ստուգի՛ր՝ տրված բառաշարքերի բոլո՞ր բառերն են ճիշտ գրված, և սխալներն
ուղղի՛ր:
Ա.Դարբին, երբ, լիրբ, հարբել, նուրբ, որբ, սուրբ, սրբել, ուրբաթ, փրբուր – փրփուր, երբներանգ – երփներանգ:

Բ. Խաբել, խաբեբա, շաբաթ, համբերել, համբուրել, համբույր, շամբուր – շամփուր, ճամբա – ճամփա:
Գ. Աղբյուր, եղբայր, ողբալ, աղբանոց, թուղբ:

Ա. Թարգմանել, կարգ, մարգարիտ, պարգև, արգա – արքա, քրգջալ – քրքջալ, թարգմանություն, մարգարե:
Բ. Կարագ, թագավոր, ծագում, հոգի, ճրագ, օգնել, հաքնել – հագնել, սգավոր, նորոգել, մուգ,
(կապույտ) ավաք – ավագ:

Ա. Արդար, դրդել, զվարդ – զվարթ, արդյոք, որդի, արդյոք, բրդել, կարդալ, երդում, արդյունք,
արդնանալ – արթնանալ, վաղորդյան, շքերդ – շքերթ, օրիորդ :

Բ. Ընդամենը, խնդիր, շանդահարել – շանթահարել, ընդունել, կենդանի, ընդհանուր,դադար, օդանցք,
անօդևան, բացօդյա – բացօթյա:

 171.Ուղղակի խոսքը դարձրո´ւ անուղղակի:

1. Մայրս ինձ հարցրեց.

-Որտե՞ղ ես պահել  մեր կախարդական շղթան:

Մայրս ինձ հարցրեց թե որտեղ եմ պահել մեև կախարդական շղթան:

2. Աղվեսն ագռավին խնդրեց.

-Ագռա՜վ քույրիկ, երգի’ր, որովհետև շատ լավ ես երգում:

Աղվեսն ագռավին խնդրեց, որ նա երգի, քանի որ նա լավ է երգում:

3. Արջն աղվեսին ասում էր.

-Դու աշխարհի ամենասիրուն աղվեսն ես:

Արջն աղվեսին ասաց, որ նա աշխարհի ամենասիրուն աղվեսն է:

4. Պապս ասաց.

-Իմ իմացած միակ լեզուն հայերենն է:

Պապս ասաց, որ իր իմացած միակ լեզուն հայերենն է:

5.Եղբայրս ասաց.

-Ես շատ լավ էլ խոսում եմ ծառ ու ծաղկի հետ էլ, կենդանիների հետ էլ:

Եղբայրս ասաց, որ նա շատ լավ խոսում է և ծառ ու ծաղկի հետ և կենդանիների հետ:

6. Տղան ասաց.

-Չգիտեմ, նրանք քանի լեզու գիտեն, բայց իմ հայերենը շատ լավ հասկանում են:

Տղան ասաց, որ նա չգիտի քանի լեզու նրանք գիտեն, բայց հայերեն նրանք շատ լավ են հասկանում:

Տնային աշխատանք

165.Փակագծերում տրված բառերը գրի՛ր որոշյալ կամ անորոշ առումով:

Երկրագնդում վայրի կենդանիների (բնաջնջում)  շարունավում է: Դա (կասեցնել)  շատ դժվար է, թեև երևացել են մխիթարական  ինչ-որ (նշաններ): Մարդկանց մեջ հետզհետե արթնանում է այն (միտք), որ առանց կենդանիների իրենց (կյանք) անգույն  ու անհրապույր կլինի:  Այդ մասին (խոսք) կարող են ասել այն (որորդներ), որոնք (զենք) փոխարինել են լուսանկարչական ապարատով:Նրանք (ուժեր) ու(ժամանակ)  չեն խնայում, ժամեր շարուն անակ դարանամուտ են լինում կենդանիների կյանքից որևէ (դեպք) դիտելու համար:

166.Ընդգծված  բառերն  ու բառակապակցությունները փոխարինի՛ր համապատասխան ածականներով:

Երկրին մոտ տարածությունում  տիեզերանավի հանդիպեցին: — Երկրամերձ տարածությունում տիեզերանավի հանդիպեցին:

    Հայոց աշխարհում`Հայրենիքում Արարատի դաշտի հարավում, մի հրաշքով լի ու ձեռքով չկերտված անձեռակերտ կոթող կա: Դա Արարատն է՝  երկինք սլացող երկնասլաց, մեկուսի լեռների զանգված՝ կոնի նմանվող կոնանման զույգ գագաթներով: Մասիսն ու Սիսը հանգած հրաբուխներ են: Մասիսի ժայռերով պատված ժայռապատ գագաթը ծածկված է  հավերժական ձյունով:  Սսի գագաթիմասը նույնպես քարերով ծածկված է քարածածկ է: Լանջերը կտրտված են  ճառագայթի ձև ունեցող ճառագայթաձև ձորակներով ու հեղեղատներով: Լանջերին խոտով առատ խոտառատ արոտներ ու թփուտներ կան, ներքևի գոտում՝ այլևայլ թռչուններ ու կենդանիներ: Հնում լեռը հռչակված էր որպես արքաների որսատեղի:

Մասիսը զերծ չի մնացել  բնության աղետներից: Նրա հյուսիս-արևելքի լանջի խորխորատը, հայտնի «Մասյաց վիհ» անունով, որ գագաթին մոտ (մերձ) գագաթամերձ մասում ավելի քան հազար մետր խորություն ունի, առաջացել է երկրաշարժից:

 

Գտնե՛լ ածականները և դրանցով կազմել բառակապակցություններ:

Աղոտ, դերձակ, դժվարին, հոգատար, մանրահատակ, կավ, հաճարենի,
հյուսնություն, լսարան, հանգամանորեն, երկաթ, պողպատե, սնահավատ, դետալ,
գործունյա, բարեգութ, դաժան, ատլաս, չիթ, փայտե, կաղապար, շրջանակ, թղթե:
Աղոտ հիշողություն։
Դժվարին հանձնարարություն։
Հոգատար մարդ։
Մանրահասակ աղջիկ։
Պոպատե ձող։
Սնահավատ կին։
Գործունյա գործարար։
Բարեգութ ծերունի։
Դաժան օր։
Փայտե տուն։
Թղթե բացիկ։

168.Միացրե՛ք բառերը՝ կազմելով ածականներ:

Առյուծ և սիրտ-առյուծասիրը
արև և շող-արևաշող
տերև և  փուշ-փշատերև
պսակ և ձև-պսակաձև
ձայն և վիշապ-վիշապաձայն
թույր և ձյուն-ձյունաթույր
շեկ և հեր-շիկահեր
գունդ և ձև-գնդաձև

Պարապմունք 55

ա) Կախյալ – y(x)
Անկախ փոփոխական – x

բ)

ա) սխալ է
բ) սխալ է
գ) ճիշտ է
դ)սխալ է

ա) -23, 2,
բ) 1. սխալ է
2. սխալ է
3. ճիշտ է
4. սխալ է

Տնային աշխատանք

165. Փակագծերում տրված բառերը գրի՛ր որոշյալ կամ անորոշ առումով:

Երկրագնդում վայրի կենդանիների բնաջնջումը (բնաջնջում) շարունավում է: Դա կասեցնելը (կասեցնել) շատ
դժվար է, թեև երևացել են մխիթարական ինչ-որ նշաններ (նշաններ): Մարդկանց մեջ հետզհետե
արթնանում է այն միտքը (միտք), որ առանց կենդանիների իրենց կյանքն (կյանք) անգույն ու անհրապույր
կլինի: Այդ մասին (խոսք) խոսք կարող են ասել այն որսորդները (որսորդներ), որոնք զենքը (զենք) փոխարինել են
լուսանկարչական ապարատով: Նրանք ուժ (ուժեր) ու ժամանակ (ժամանակ) չեն խնայում, ժամեր
շարունակ դարանամուտ են լինում կենդանիների կյանքից որևէ դեպք (դեպք) դիտելու համար:

166. Ընդգծված  բառերն  ու բառակապակցությունները փոխարինի՛ր համապատասխան ածականներով:

Երկրին մոտ տարածությունում  տիեզերանավի հանդիպեցին: — Երկրամերձ տարածությունում տիեզերանավի հանդիպեցին:

Հայոց աշխարհում` Արարատի դաշտի հարավում, մի հրաշքով լի ու ձեռքով չկերտված կոթող կա: Դա Արարատն է՝ երկինք սլացող, մեկուսի լեռների զանգված՝ կոնի նմանվող զույգ գագաթներով: Մասիսն ու Սիսը հանգած հրաբուխներ են: Մասիսի ժայռերով պատված գագաթը ծածկված է  հավերժական ձյունով:  Սիսի գագաթի  մասը նույնպես քարերով ծածկված է : Լանջերը կտրտված են  ճառագայթի ձև ունեցող ձորակներով ու հեղեղատներով: Լանջերին խոտով առատ արոտներ ու թփուտներ կան, ներքևի գոտում՝ այլևայլ թռչուններ ու կենդանիներ: Հնում լեռը հռչակված էր որպես արքաների որսատեղի:

Մասիսը զերծ չի մնացել  բնության աղետներից: Նրա հյուսիս-արևելքի լանջի խորխորատը, հայտնի «Մասյաց վիհ» անունով, որ գագաթին մոտ (մերձ) մասում ավելի քան հազար մետր խորություն ունի, առաջացել է երկրաշարժից:

Ուղղած

Հայոց աշխարհում` Արարատի դաշտի հարավում, մի հրաշալի ու անձեռակերտ կոթող կա: Դա Արարատն է՝ երկնասլաց, մեկուսի լեռնազանգված՝ կոնաձև զույգ գագաթներով: Մասիսն ու Սիսը հանգած հրաբուխներ են: Մասիսի ժայռապատ գագաթը ծածկված է  հավերժական ձյունով:  Սիսի գագաթամասը նույնպես քարածածկ է : Լանջերը կտրտված են ճառագայթանման ձորակներով ու հեղեղատներով: Լանջերին խոտառատ արոտներ ու թփուտներ կան, ներքևի գոտում՝ այլևայլ թռչուններ ու կենդանիներ: Հնում լեռը հռչակված էր որպես արքաների որսատեղի:

Մասիսը զերծ չի մնացել  բնության աղետներից: Նրա հյուսիս-արևլյան լանջի խորխորատը, հայտնի «Մասյաց վիհ» անունով, որ գագաթամերձ մասում ավելի քան հազար մետր խորություն ունի, առաջացել է երկրաշարժից:Երկրին մոտ տարածությունում  տիեզերանավի հանդիպեցին: — Երկրամերձ տարածությունում տիեզերանավի հանդիպեցին:

Հայոց աշխարհում` Արարատի դաշտի հարավում, մի հրաշքով լի ու ձեռքով չկերտված կոթող կա: Դա Արարատն է՝ երկինք սլացող, մեկուսի լեռների զանգված՝ կոնի նմանվող զույգ գագաթներով: Մասիսն ու Սիսը հանգած հրաբուխներ են: Մասիսի ժայռերով պատված գագաթը ծածկված է  հավերժական ձյունով:  Սիսի գագաթի  մասը նույնպես քարերով ծածկված է : Լանջերը կտրտված են  ճառագայթի ձև ունեցող ձորակներով ու հեղեղատներով: Լանջերին խոտով առատ արոտներ ու թփուտներ կան, ներքևի գոտում՝ այլևայլ թռչուններ ու կենդանիներ: Հնում լեռը հռչակված էր որպես արքաների որսատեղի:Մասիսը զերծ չի մնացել  բնության աղետներից: Նրա հյուսիս-արևելքի լանջի խորխորատը, հայտնի «Մասյաց վիհ» անունով, որ գագաթին մոտ (մերձ) մասում ավելի քան հազար մետր խորություն ունի, առաջացել է երկրաշարժից:ՈւղղածՀայոց աշխարհում` Արարատի դաշտի հարավում, մի հրաշալի ու անձեռակերտ կոթող կա: Դա Արարատն է՝ երկնասլաց, մեկուսի լեռնազանգված՝ կոնաձև զույգ գագաթներով: Մասիսն ու Սիսը հանգած հրաբուխներ են: Մասիսի ժայռապատ գագաթը ծածկված է  հավերժական ձյունով:  Սիսի գագաթամասը նույնպես քարածածկ է : Լանջերը կտրտված են ճառագայթանման ձորակներով ու հեղեղատներով: Լանջերին խոտառատ արոտներ ու թփուտներ կան, ներքևի գոտում՝ այլևայլ թռչուններ ու կենդանիներ: Հնում լեռը հռչակված էր որպես արքաների որսատեղի:Մասիսը զերծ չի մնացել  բնության աղետներից: Նրա հյուսիս-արևլյան լանջի խորխորատը, հայտնի «Մասյաց վիհ» անունով, որ գագաթամերձ մասում ավելի քան հազար մետր խորություն ունի, առաջացել է երկրաշարժից:

Oքսիդացման աստիճան

1.Ի՞նչ եք հասկանում տարրի օքսիդացման աստիճան ասելով:
Որպեսզի պայմանական լիցքը չշփոթեն իոնի լիցքի հետ, այն անվանել են օքսիդացման աստիճան:

2.Ինչպե՞ս է գրառվում օքսիդացման աստիճանը:
Օքսիդացման աստիճանը նշանակվում է արաբական թվանշանով, դրվում է քիմիական նշանի վերևում, ընդ որում սկզբից գրվում է նշանը (+ կամ –), ապա՝ լիցքի թվային արժեքը:

3.Թվարկե ՛ք հաստատուն օքսիդացման աստիճան ունեցող տարրերը:
Օրինակ՝ ֆտորը

Տնային աշխատանք

4.Գտնե՛լ որակական ածականները. կազմե՛լ նախադասություններ՝
գործածելով դրանք:
Բարձր, մարմնագույն, աշակերտական, ամուրի, թունդ, լեռնային, բրդյա,
պղտոր, տխուր, վճարովի, ցածր, դեղին, ժլատ, նարնջագույն, պատանեկան,
ջրալի, դաշտային, թավշյա, ասվե, ուրախ, քաղցր, անվճար։

 5. Գտնե՛լ ածականները և դրանցով կազմել բառակապակցություններ:

Աղոտ, դերձակ, դժվարին, հոգատար, մանրահատակ, կավ, հաճարենի,
հյուսնություն, լսարան, հանգամանորեն, երկաթ, պողպատե, սնահավատ, դետալ,
գործունյա, բարեգութ, դաժան, ատլաս, չիթ, փայտե, կաղապար, շրջանակ, թղթ

163.Տեքստի ածականներն ըստ անհրածեշտության դարձրո՛ւ բաղդատական կամ գերադրական աստիճանի (օգտվի՛ր ավելի առավել, ,պակաս,նվագ, ամենից բառերիցու ամենա-,(ա) գույն մասնիկներից):
Գիտության հայտնի շնաձկների 250 տեսակներից խոշորը կետաշնաձուկն է, որը կարող է մինչև  15 մ երկարություն ունենալ:Սպիտակ վիթխարի շնաձուկը փոքր է, կարող է ունենալ մինչև 11 մ երկարություն: Բայց դրա փոխարեն նա սարսափելի է: Երրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ շնաձկnերի դեմ պայքարի արդյունավետ միջոցներ բացահայտելու համար քիմիական ավելի քան 70 միացություն փորձարկվեց: Արդյունավետը քացախաթթվային  պղինձ պարունակող միցությունն էր. դրանով թունավորված շնաձուկն էլ չի հետաքրքրվում կերով: Բայց ատլանտյան շնաձկների վրա փոձարկված միջոցները արդյունավետ եղան խաղաղօվկիանոսյան տեսակների դեմ օգտագործելիս (շնաձկների մի քանի տեսակների վրա դրանք ընդհանրապես ոչ մի ազդեցություն չունեցան):

Համո Սահյան. Վշտանում եմ